Op 8 maart was het Internationale Vrouwendag. Ik ging naar de vrouwendagbijeenkomst in het gemeentehuis van Dalfsen. De Raadszaal was gevuld met kleurrijke vrouwen en burgemeester Erica van Lente sprak ons toe. Een vrouwelijke burgemeester, is dat nog bijzonder? Erica nam ons mee door de geschiedenis van de vrouwelijke burgemeester, aan de hand van het boek De ambtsketen veroverd!
Een vrouw als burgemeester? Ondenkbaar!
In 1851 ontwierp Thorbecke de gemeentewet, waarin ook de rol en de taken van de burgemeester werden beschreven. In 1904 besloot de Tweede Kamer dat het woordje ‘mannelijk’ toegevoegd moest worden aan de omschrijving van de burgemeester. De mannenbroeders waren het er begin vorige eeuw unaniem over eens: een vrouw als burgemeester was ondenkbaar. De burgemeester voert gezag over de politie als het gaat over de handhaving van de openbare orde en de hulpverlening. Hoe kon je nou verwachten dat een vrouwelijke burgemeester ‘een manspersoon bij de kraag zou vatten’, vroeg ARP-oprichter en premier Abraham Kuyper zich af. Nee, de burgemeester moest een man zijn, dat was logisch.
Eerste vrouw in de Tweede Kamer
Maar niet voor Suze Groeneweg, de allereerste vrouw die zitting mocht nemen in de Tweede Kamer. Niet lang na Suze Groeneweg werd ook Johanna Westerman gekozen als Tweede Kamerlid. Zij vroegen onvermoeibaar aandacht voor vrouwenrechten en dankzij hun inspanningen werd het vanaf 1931 mogelijk om vrouwelijke burgemeesters te benoemen én om vrouwen te benoemen tot ambtenaar van de burgerlijke stand.
Eerste vrouwelijke burgemeester
Pas 15 jaar later werd de eerste vrouwelijke burgemeester benoemd. In 1946 wordt Truus Smulders-Beliën burgemeester van de Brabantse gemeente Oost-, West- en Middelbeers. Ze was bijna twintig jaar lang de enige vrouwelijke burgemeester in Nederland. In de jaren zeventig waren er in Nederland 3. Ministers verzuchtten dat de dames maar niet solliciteerden. Maar als ze solliciteerden, vielen ze vaak af. Niet vanwege opleiding en kwaliteiten, maar vanwege een gebrek aan bestuurlijke ervaring. Vrouwen niet aannemen in bestuurlijke functies omdat vrouwen geen bestuurlijke ervaring hebben …
Burgemeester in Afghanistan
De burgemeester van Dalfsen blikt in haar speech ook over de grens. Ze vertelt dat ze geraakt is door de documentaire In Her Hands (Netflix). Ik heb gekeken; een aangrijpend portret van de eerste vrouwelijke burgemeesters van Afghanistan. Twee jaar voordat de Taliban het land overnamen, werd de 26-jarige Zarifa Ghafari benoemd tot burgemeester. De documentaire telt af tot het moment van de overname door de Taliban. Terwijl de totalitaire groepering oprukt richting hoofdstad Kabul, bokst Zarifa dagelijks op tegen een cultuur die een vrouw als burgemeester niet zomaar accepteert.
Meer diversiteit in het ambt
In Nederland zijn we gelukkig al flink wat stappen verder. Het aantal vrouwelijke burgemeesters is sinds de jaren 70 langzaam gestegen. Inmiddels is 1 op de 3 burgemeesters
een vrouw en in enkele grote steden staat een vrouw aan het roer, zoals Femke Halsema in Amsterdam en Sharon Dijksma in Utrecht. Mooie vooruitgang, zou je denken, maar dat aantal staat al veel te lang stil. In het noorden en oosten blijft het aantal zelfs ver achter: ongeveer 1 op de 10. En dat niet alleen: de lijst met burgemeesters in Nederland wordt nog steeds aangevoerd door niet al te jonge witte mannen. Erica van Lente pleit voor meer diversiteit in het ambt. Ze staat daarin niet alleen.
Er moet wat te kiezen zijn
Kajsa Ollongren riep in 2019 vrouwen op vooral te solliciteren naar het ambt van burgemeester, zodat de burgemeesters een betere afspiegeling vormen van de samenleving. “Er moet wat te kiezen zijn en als vrouwen niet solliciteren, dan lukt het nooit.” Ook Miranda de Vries, burgemeester van Etten-Leur, pleit voor meer diversiteit. In de praktijk blijkt dat een diverser bestuur een krachtiger bestuur is, zegt zij. Daarbij doelt Miranda de Vries niet alleen op de juiste mix van mannen en vrouwen, maar ook van bijvoorbeeld verschillende leeftijden en etnische achtergronden. Allemaal solliciteren dan maar, zoals Kajsa zegt? Volgens Miranda moet de inspanning van beide kanten komen: "Soms is het nodig om extra inspanningen te doen. Bijvoorbeeld om niet alleen af te wachten welke mensen zich melden voor een functie, maar sommigen ook actief te benaderen en op het idee te brengen dat ze geschikt zijn."
En nu?
Een vrouwelijke burgemeester, is dat nog bijzonder? Dat vroeg ik aan het begin van dit blog. We hebben een lange weg afgelegd en dankzij vele vrouwen voor ons en vrouwen in het hier en nu zoals Erica, Miranda, Femke en Sharon, is het niet meer bijzonder. Er zijn steeds meer rolmodellen en toch is het antwoord op de vraag: we zijn er nog niet!
Gastblogger:
Trea ten Kate
Volg Trea op LinkedIn en lees meer van haar blogs op Platform 9
Bronnen:
· Speech Erica van Lente, 8 maart 2024, vrouwendagbijeenkomst gemeentehuis Dalfsen
· Boek: De ambtsketen veroverd! De 10 eerste vrouwelijke burgemeesters in Nederland – Klaas Tammes
· Netflix: In Her Hands (Netflix) · https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/boek-over-eerste-tien-vrouwelijke-burgemeesters · https://nos.nl/artikel/2359079-120-gemeenten-hadden-nooit-een-vrouwelijke-burgemeester · https://www.parool.nl/nederland/grootste-aantal-vrouwelijke-burgemeesters-ooit~b376f187/
Je zou het haast vergeten, maar de eerste vrouwelijke burgemeesters waren echte pioniers. Dit boek vertelt hun verhaal.
Het indrukwekkende verhaal van een jonge, vrouwelijke burgemeester in Afghanistan, die opgroeide onder het regime van de Taliban, maar zich ontwikkelde tot voorvechtster van vrouwenrechten.
Reactie plaatsen
Reacties